Колку е висок вашиот крвен притисок?

Хипертензијата е глобален проблем којшто погодува околу 1,13 милијарди луѓе. Претставува хронична современа болест која се карактеризира со две групи вредности. Првата вредност, односно систолниот крвен притисок, покажува колку е висок притисокот во вашите вени кога се стега срцевиот мускул, додека втората вредност, односно дијастолниот крвен притисок, покажува колку е висок притисокот кога срцевиот мускул се опушта.

КОЛКУ ВИСОКО Е ПРЕВИСОКО?

Оптимални вредности се кога и систолните и дијастолните вредности се под 120/80 mm Hg. Ако едната или двете вредности се над 140/90 mm Hg, зборуваме за хипертензија.

Дефиниција и класификација на вредностите на крвниот притисок

Класификација	Систолен крвен притисок, mm Hg		Дијастолен крвен притисок, mm Hg
Оптимален	< 120	и	< 80
Нормален	120–129	и/или	80–84
Висок нормален	130–139	и/или	85–89
1. степен на хипертензија	140– 159	и/или	90–99
2. степен на хипертензија	160–179	и/или	100–109
3. степен на хипертензија	≥ 180	и/или	≥ 110
Изолирана систолна хипертензија	≥ 140	и	< 90

Ризикот за кардиоваскуларни болести се удвојува со секое зголемување од 20/10 mm, почнувајќи од 115/75 mm Hg.

ШТО ПРЕДИЗВИКУВА ВИСОК КРВЕН ПРИТИСОК?

Хипертензијата не ги погодува само постарите лица, иако е точно дека вените стануваат послаби со возраста, што ја зголемува веројатноста за нејзино појавување. Поради модерниот начин на живот, хипертензијата зафаќа и се повеќе млади луѓе.

Заедно со физичката неактивност, стресот, дебелината и високиот внес на сол, главните фактори на ризик вклучуваат семејна историја на хипертензија и истовремена бубрежна болест или дијабетес. Сепак, вистинската причина за хипертензија најчесто е скриена.

НЕ СМЕАТ ДА СЕ ИГНОРИРААТ ДУРИ И МАЛКУ ЗГОЛЕМЕНИТЕ ВРЕДНОСТИ

Повеќето пациенти имаат „само“ малку покачен крвен притисок или хипертензија од 1 степен, што значи дека ризикот е присутен кај дури 74 % од пациентите со хипертензија. Ако не се лекува, хипертензијата може да доведе до сериозни последици. Всушност, оштетувањето на целните органи (крвните садови, срцето, мозокот, бубрезите, очите), коешто ја прави хипертензијата важен фактор на ризик за кардиоваскуларен морбидитет и морталитет, се јавува уште во првата фаза на хипертензија.

Навременото лекување на малите зголемувања на крвниот притисок може да спречи оштетување на органите и последователен развој на потешки форми на болеста.

ДАЛИ ВРЕДНОСИТЕ ШТО ГИ ИЗМЕРИВТЕ ДОМА СЕ РАЗЛИКУВААТ ОД ОНИЕ НА ЛЕКАР?

Високиот крвен притисок поради страв од лекар, или т.н. ефект на „бел мантил“, не е само мит – тој е и важна пречка. Се проценува дека 15-25 % од луѓето имаат лажно висок крвен притисок измерен на лекар, додека нивниот крвен притисок измерен дома, односно во секојдневни околности, е нормален.

Мерењето на крвниот притисок дома може да помогне и кај обратниот феномен, односно кога вредностите дома ќе се покажат како покачени, иако се сосема нормални кога се мерени од лекар. Овој феномен се нарекува маскирана хипертензија и се јавува кај околу 10-20 % од луѓето. Бидејќи е тешко да се открие кои пациенти имаат маскирана хипертензија, многу од нив не се лекуваат, со што се зголемува нивниот ризик за кардиоваскуларни компликации.

Можни се и лажни отчитувања ако лицето зборува, стои, ја држи раката во неправилна положба, е под дејство на алкохол, му студи или манжетната е многу тесно поставена додека се мери крвниот притисок.

За да се избегнат лажни отчитувања, важно е притисокот да се измери правилно и мерењето да се повтори неколкупати. За да се потврди дијагнозата, препорачливо е мерењата на лекар да се комбинираат со мерењата дома или со 24-часовни континуирани мерења.

ШТО ДА СЕ ПРАВИ ВО СЛУЧАЈ НА ЗГОЛЕМЕНИ ВРЕДНОСТИ?

Хипертензијата може да се спречи или ублажи со здрав начин на живот. Редовното вежбање, нормалната телесна тежина, намалениот внес на сол, масти и алкохол, намалената изложеност на стрес и јадењето на многу овошје и зеленчук можат да помогнат во намалувањето на крвниот притисок, а во многу случаи дури и да го вратат на нормално ниво. Често (во зависност од тоа колку е висок крвниот притисок и други фактори на ризик), покрај здравиот начин на живот, неопходно е да се земаат и лекови за намалување на крвниот притисок.

Литература

1. WHO: Hypertension. [internet]. Geneva: World Health Organisation; 2021 [cited 2021 Jun 28]. Available from: https://www.who.int/novosti-room/fact-sheets/detail/hypertension
2. Slovenske smernice za obravnavo hipertenzije 2018 [internet]. Ljubljana: Združenje za arterijsko hipertenzijo, Slovensko zdravniško združenje; 2018 [cited 2021 Jun 28]. Available from: https://hipertenzija.org/_assets/2019/12/Smernice-za-obravnavo-hipertenzije-2018.pdf.
3. NIJZ: 17. maj: Svetovni dan hipertenzije [internet]. Ljubljana: Nacionalni inštitut za javno zdravje; 2017 [cited 2021 Jun 28]. Available from: https://www.nijz.si/sl/17-maj-svetovni-dan-hipertenzije-2017
4. Williams B, Mancia G, Spiering W et al. 2018 ESC/ESH Guidelines for the management of arterial hypertension. European Eur Heart J 2018; 39(33): 3021–3104.
5. Franco V, Oparil S, Carretero OA. Hypertensive therapy: Part I. Circulation 2004; 109(24): 2953-8. 
6. Writes S. Common Causes of Hypertension in Senior Adults. Health Sci J 2017; 11(4): 523.
7. Lurbe E, Agabiti-Rosei E, Cruickshank JK et al. 2016 European Society of Hypertension guidelines for the management of high blood pressure in children and adolescents. J Hypertens 2016; 34(10): 1887-920. 
8. WebMD: Causes of Secondary Hypertension [internet]. 2020 [cited 2021 Jun 21]. Available from: https://www.webmd.com/hypertension-high-blood-pressure/guide/secondary-hypertension-causes
9. Julius S. Need for fixed dose combination therapy in the early phases of hypertension. Medicographia 2010; 32 (3): 262–8.
10. Mensah GA, Croft JB, Giles WH. The heart, kidney, and brain as target organs in hypertension. Cardiol Clin 2002; 20(2): 225-47.
11. X. strokovni sestanek sekcije za arterijsko hipertenzijo: zbornik [internet]. Ljubljana: Združenje za arterijsko hipertenzijo, Slovensko zdravniško združenje; 2001 [cited 2021 Jun 28]. Available from: https://hipertenzija.org/_assets/2019/08/SAH_2001.pdf
12. Med.over.net: Hipertenzija zaradi bele halje? [internet]. Ljubljana: Med.Over.Net; 2021 [cited 2021 Jun 21]. Available form: https://med.over.net/hipertenzija-zaradi-bele-halje/
13. Stergiou GS, Palatini P, Parati G et al. 2021 European Society of Hypertension practice guidelines for office and out-of-office blood pressure measurement. J Hypertens 2021; 39(7):1293–1302.
14. XXIX. strokovni sestanek Združenja za arterijsko hipertenzijo: zbornik [internet]. Ljubljana: Združenje za arterijsko hipertenzijo, Slovensko zdravniško združenje; 2021 [cited 2021 Jun 28]. Available from: https://hipertenzija.org/_assets/2021/05/Zbornik_2020.pdf.
15. SafeBeat: Why Young People Should Be Wary of High Blood Pressure [internet]. [cited 2021 Jun 28]. Available from: https://safebeat.org/novostiroom/headlines/why_young_people_should_be_wary_of_high_blood_pressure/
16. Magalhães JA, Lins-Filho OL, de Couto TLG et al. Prevalence of masked hypertension evaluated by home blood pressure monitoring in a large sample of patients with office blood pressure <140/90 mmHg. Blood Press Monit 2021; 26(3): 224-229.